Sint Martinusdagen in Groningen (4-11 november 2023)
Van lampionnenwedstrijd en benefietmaaltijd tot
theater en Gulden Martinusweg
De samenwerkende organisaties (Sint Martinusberaad Groningen) rond de Sint Martinusviering in de stad Groningen hebben nieuwe elementen toegevoegd aan de jaarlijkse Sint Martinusdagen (4-11 november). Het centrale thema ‘Delen is het nieuwe hebben’ blijft onverkort van kracht. Daarmee wordt aandacht gevraagd voor arm Groningen.
Naast het uitdelen van gratis voederbieten voor lampionnen, een benefietmaaltijd en een maaltijd voor dak- en thuislozen, vindt de presentatie van de Gulden Martinusweg plaats, speelt de theatergroep ‘Sites of Memory’ delen uit hun theatervoorstelling Free to be Free over slavernij, is er in Museum aan de A een tentoonstelling over Sint Martinus, kunnen er dekens en jassen worden ingebracht en kan de jeugd een muzikaal verhaal over Sint Martinus in de Martinikerk bijwonen. Het hele programma met alle bijzonderheden staat hieronder.
Sint Martinusberaad Groningen
In de gemeente Groningen werken Diaconie in Stad, Vereniging Vrienden Martinikerk (VVM), Stichting Martinikerk, de Binnenstadskerken Groningen (BG), Beeldend Muziektheatergezelschap Het Houten Huis en de Koninklijke Vereeniging voor Volksvermaken (KVVV) nauw samen binnen het Sint Martinusberaad.
Programma Sint Martinusdagen Groningen 2023
Zaterdagmiddag 4 november, 12.00-15.00 uur – uitdelen voederbieten Vismarkt OZ
Zaterdag 4 november t.e.m. zaterdag 11 november, expositie rond Sint Martinus(gebruiken) in Museum aan de A
Dinsdagavond 7 november, 18.30-20.30 uur – Benefietmaaltijd in schip Martinikerk
Woensdagmiddag 8 november, 14.00-16.00 uur – workshop voederbietenlampions binnenplaats Museum aan de A
Woensdagavond 8 november, 17.30-19.30 uur – maaltijd en klankervaring voor dak- en thuislozen in schip Martinikerk
Woensdagavond 8 november, 20.00-22.00 uur – Sint Martinus-Verhalencafé in het Museum aan de A in samenwerking met Groninger Archieven en Stad & Lande
Donderdagavond 9 november, 19.00-22.00 uur - “Spoor van Licht”, Martinikerk
Vrijdagavond 10 november, 18.30-20.45 uur – Sint Martinusverhaal “Thomas’ droom” Frank Belt en Eeuwe Zijlstra orgel in Martinikerk; rondleiding aantal kinderen door toren en over kerkgewelven tijdens orgelconcert Eeuwe Zijlstra.
Zaterdag 11 november, 9.00-14.00 uur – Kleding- en dekenactie
Zaterdagmiddag 11 november, 13.45-14.30 uur – Optocht wandelaars Gulden Martinusweg/Pronkjewailpad; vanaf Hereplein voorafgegaan door kinderen en lampions, Sint Martinus en gevolg, muziekkorps Noordenveld Roden naar Martinikerk; inloop kinderen: 13.30-13.45 uur
Zaterdagmiddag 11 november, 14.30-15.30 uur – ontvangst wandelaars Gulden Martinusweg door burgemeester Koen Schuiling van Groningen in schip Martinikerk; presentatie ‘Hamer Sint Martinus’
Zaterdagmiddag 11 november, 14.30-15.30 uur – lampionnenwedstrijd, samenzang, Sint Martinusverhaal, warme chocolademelk in kapel en kooromgang Martinikerk
Zaterdagavond 11 november, 19.00-19.30 uur – Sint Martinusvesper in koor Martinikerk
Zaterdagavond 11 november, 20.00-21.30 uur – ‘Sites of Memory’ speelt delen uit hun theatervoorstelling Free to be free over slavernij, gevolgd door twee paneldiscussies in schip Martinikerk
Uitdelen voederbieten
Zaterdag 4 november, 12.00-15.00 uur: Voederbietenuitdeling Vismarkt (OZ), Groningen
Dit jaar rijdt op zaterdag 4 november een boerenwagen boordevol voederbieten de Groninger binnenstad in. Draaiorgelman Joris ten Have rijdt met zijn Pronkjewail al spelende mee tot aan de kop van de Vismarkt. Aan de oostkant van de Vismarkt zal Volksvermaken samen met Museum aan de A gratis voederbieten uitdelen. Ter plaatse zijn er voorbeelden hoe je van een voederbiet een Sint Martinuslampion kunt maken. De uitdeling van de gratis voederbieten vindt in nauwe samenwerking met de Stichting Marktactiviteiten Groningen plaats. De bieten zullen in de week van 11 november ook bij verschillende basisscholen en de buitenschoolse opvang worden bezorgd.
Expositie
Zaterdag 4 t/m zaterdag 11 november: Foto-expositie rond het thema Sint Martinus, Museum aan de A, Brugstraat 24, Groningen
De foto-expositie is samengesteld door het Museum aan de A en de Groninger Archieven. Te bekijken tijdens de openingsuren van het Museum aan de A, zo. 13-17 uur, di.-za. 10-17 uur. Wo. ook 19.30-21.30 uur tijdens verhalencafé.
Benefietmaaltijd
Dinsdag 7 november, 18.30-20.30 uur: Benefietmaaltijd, schip Martinikerk
De VVM, de Stichting Martinikerk en ’t Feithhuis organiseren deze benefietmaaltijd om gelden in te zamelen voor de maaltijdvoorziening in de nachtopvang voor dak- en thuislozen gedurende het komende jaar. Deze maaltijd, die ook de naam van ganzenmaaltijd draagt, wordt gehouden op dinsdag 7 november in het schip van de Martinikerk. De inloop is om 18.30 uur en de duur van de maaltijd is van 19.00 uur tot uiterlijk 20.30 uur. Commissaris van de Koning, de heer René Paas, zal die avond spreken.
Het bereiden van een Sint Martinusgans voert terug op een oude Groninger traditie, waarbij de boer zijn vetste gans liet braden en uitdelen onder zijn personeel. In 2021 heeft onze burgemeester het verbod uit 1631 op het serveren van gebraden ganzen in stadse herbergen opgeheven.
De hedendaagse ganzenmaaltijd, dan wel vegetarische maaltijd, wordt bereid door ‘t Feithhuis.
De ganzenmaaltijd – er is ook een vegetarische variant – kost € 44,50. Er wordt ook Sint Martinusbier en Sint Martinuswijn verkocht.
Betalen en reserveren kan via bankrekeningnummer NL07 INGB 0005 4537 19 ten name van Vereniging Vrienden Martinikerk onder vermelding van “Benefietmaaltijd 7/11 + naam”.
Indien u verhinderd bent of op een andere manier wilt bijdragen, kunt u uiteraard een losse gift geven. Dit kan ook op bovenstaand rekeningnummer onder vermelding van “Gift dak- en thuislozen”, of via de link op de bijgaande QR-code.
Workshop voederbietenlampionnen maken
Woensdag 8 november, 14.00-16.00 uur: Workshop voederbietenlampionnen maken, Museum aan de A, Brugstraat 24, 9711 HZ Groningen
Op woensdagmiddag 8 november helpen medewerkers van het Museum aan de A en Volksvermakers kinderen mee om van voederbieten lampionnen te maken. Voederbieten en versiermateriaal zijn voorhanden. Deelname is gratis. Je hoeft je niet aan te melden. In een folder en op de website van Volksvermaken is een handleiding te vinden ‘Hoe maak je van een biet een lampion?’ ( https://volksvermakengroningen.nl/sint-martinus )
Maaltijd dak- en thuislozen
Woensdag 8 november, ’s avonds (op uitnodiging): maaltijd voor dak- en thuislozen, Martinikerk
Op woensdagavond 8 november opent de kerk de deuren voor de Groninger dak- en thuislozen. Zij worden daar voor via de verschillende opvangorganisaties voor uitgenodigd. De Vereniging Vrienden Martinikerk en ‘t Feithhuis serveren hen een warme maaltijd, waarbij gans en een vegetarische variant wordt opgediend. Kaarslicht en damast zorgen op 8 november voor een speciale sfeer in de Martinikerk. Beeldend Muziektheatergezelschap Het Houten Huis verzorgt tijdens deze maaltijd een muzikale performance.
Sint Martinus-Verhalencafé
Woensdag 8 november, 19.30-21.30 uur: Sint Martinusverhalencafé, Museum aan de A, Brugstraat24, Groningen
Museum aan de A in Groningen nodigt Stadjers uit om verhalen over de viering van Sint Martinus te komen vertellen. Medewerking wordt onder meer verleend door de Groninger Archieven, die bij Museum aan de A een foto-expositie willen inrichten en door de Vereniging Stad & Lande.
Spoor van Licht
Donderdag 9 november, 19.30-22.00 uur: “Spoor van Licht”, Martinikerk
In de week van Sint Martinus opent de Martinikerk haar deuren op donderdagavond 9 november voor ‘een spoor van licht’. Volg dat spoor en laat je zelf meenemen in een wereld van rust, muziek en kaarslicht …
Sint Martinusverhaal “Thomas’ droom”
Vrijdag 10 november, 19.00-20.15 uur: Sint Martinusavond voor 8-12 jaar (inloop vanaf 18.30 uur via kerkdeuren, Martinikerkhof t.o. ’t Feithhuis).
De Vereniging Vrienden Martinikerk (VVM) nodigt de Groninger jeugd (8-12 jaar) uit om op vrijdagavond 10 november naar de Martinikerk te komen voor een gratis toegankelijk Sint Martinusevenement.
Om 19.00 uur zal daar verhalenverteller Frank Belt optreden met zijn “Thomas’ droom”. Dat is een verhaal over een jongen die Sint Martinus als zijn grote voorbeeld ziet. Organist Eeuwe Zijlstra begeleidt de verhalenverteller op het orgel.
Na afloop van de voorstelling kunnen de jongelui mee voor een wandeling over de gewelven van de Martinikerk of voor een beklimming van de Martinitoren. Daar moet je je voor aanmelden via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Tijdens die rondleidingen bespeelt Eeuwe Zijlstra het orgel. Dat concert kan ook apart worden bezocht. Alle onderdelen van deze bijzondere Sint Martinusavond zijn gratis te bezoeken.
Kleding- en dekenactie
Zaterdag 11 november, 9.00-14.00 uur: Kleding- en dekenactie, koor Martinikerk
Jaarlijks zamelt de Martinikerk jassen en dekens in voor dak- en thuislozen. Op de ochtend van Sint Martinusdag staan de deuren van het koor open, zodat Stadjers er hun kleding en dekens kunnen afgeven. De kerk draagt er zorg voor dat de ingezamelde goederen naar de opvangcentra De Open Hof en Wender gaan. Een deel is bestemd voor Dorcas, de hulporganisatie die werkt in Oost-Europa, Oost-Afrika en het Midden-Oosten.
Optocht kinderen met lampionnen
Zaterdag 11 november, vanaf 13.30 uur: Sint Martinusoptocht vanaf het Hereplein, Groningen.
De jaarlijkse Sint Martinusoptocht gaat op zaterdag 11 november van start op het Hereplein. Alle kinderen met hun zelfgemaakte lampionnen mogen meelopen. Verzamelen vanaf 13.30 uur en om 13.45 uur vertrekt de stoet met Sint Martinus te paard met in zijn gevolg Romeinse soldaten. De tocht wordt muzikaal begeleid door Showband Noordenveld uit Roden. De wandeling gaat via de Herestraat, Zuiderdiep, Oosterstraat, Grote Markt naar de Martinikerk. Dit jaar gaan de kerkdeuren onder de Martinitoren open om alle kinderen te ontvangen.
De optocht wordt dit jaar gecombineerd met de Gulden Martinusweg.
Gulden Martinusweg
Zaterdag 11 november, 13.45-14.30 uur: Gulden Martinusweg, Hereplein-Martinikerk
Dit jaar wordt voor het eerst de Gulden Martinusweg gelopen. Deze begint op 1 november vanuit het stadhuis van Utrecht en eindigt in de Martinikerk als deel van het Europese netwerk van ‘Routes de Saint Martin’. De deelnemers aan de Gulden Martinusweg verzamelen zich bij het Maartenscollege in Haren en lopen vandaaruit samen met wandelaars van de jaarlijkse Pronkjewailtocht naar het Hereplein in Groningen. Daar sluiten ze aan bij de kinderen, die met hun lampionnen door de binnenstad naar de Martinikerk zullen lopen. Het Klokkenluidersgilde zal zich laten horen.
De wandelaars worden in het schip van de Martinikerk ontvangen en de kinderen kunnen in de kapel van de kerk aan de lampionnenwedstrijd deelnemen.
Het plan voor de Gulden Martinusweg bestaat al langer. Mede op uitnodiging van het landelijk Martinusberaad liepen Tjerk Ridder en zijn ezel Lodewijk in 2018 vanuit de Franse Sint Martinusstad Tours via Parijs naar collega-Sint Martinusstad Utrecht en vervolgens over de afsluitdijk naar Groningen, dat ook de heilige Martinus als schutspatroon heeft. Het Groninger Sint Martinusberaad ontwikkelde op zijn beurt samen met de organisatoren van ‘Tocht om de Noord’ een Sint Martinusroute vanuit Utrecht, via Arnhem, de Hanzesteden langs de IJssel en vervolgens dwars door Drenthe naar Groningen. Ze maakten daarbij onder meer gebruik van de eerste ANWB-wandelroute uit 1914, de Hanzeroute en het Jacobspad.
Ontvangst wandelaars en Hamer Sint Martinus
Zaterdag 11 november, 14.30-16.00 uur: Ontvangst wandelaars Gulden Martinusweg, Martinikerk
De wandelaars zullen in de Martinikerk worden ontvangen door burgemeester Koen Schuiling. Vervolgens is er aandacht voor de Gulden Martinusweg. In de kerk wordt bovendien een replica van de ‘Hamer van Sint Martinus’ getoond. Het origineel, in eigendom van het Metropolitaan Kapittel van Utrecht (van de Oud- Katholieke Kerk van Nederland), wordt bewaard in het Catharijneconvent in Utrecht. Martinus zou bij zijn leven met deze hamer de baarlijke duivel op zijn kop geslagen hebben. Het Metropolitaan Kapittel heeft expliciet toestemming gegeven voor het vervaardigen van zo’n replica. Een door de verschillende betrokken partijen ondertekend Convenant over die hamer zal op 11 november aan burgemeester Schuiling worden aangeboden.
Omdat de Gulden Martinusweg de wandelaars onder meer langs de Overijsselse Hanzesteden voert – en Groningen ook een belangrijke Hanzestad was – vormt de presentatie bovendien een opmaat naar een Gronings Hanzejaar, dat voor 2027 gepland staat.
Lampionnenwedstrijd
Zaterdag 11 november, 14.30-15.30 uur: Lampionnenwedstrijd, Kapel Martinikerk
De jaarlijkse lampionnenwedstrijd van Volksvermaken vindt dit keer plaats in de kapel van de Martinikerk. In het koor kunnen de kinderen hun lampionnen in een van de kramen hangen. Een deskundige jury o.l.v. Marjo van Dijken beoordeelt de lampionnen, ze wordt daarbij onder meer geholpen door de kinderburgemeester en zijn loco. Er zijn twee leeftijdscategorieën: t/m 8 jaar en 9-12 jaar. Voederbietlampionnen vormen een klasse apart. Ook met andere zelfgemaakte lampionnen zijn er prijzen te winnen, die door de Stichting Marktactiviteiten Groningen en FC Groningen beschikbaar zijn gesteld. De kinderen kunnen bovendien op de foto met Sint Martinus en zijn Romeinse soldaten.
Voor iedere deelnemer is er bovendien een surprise.
Tijdens de jurering zal het Sint Martinusverhaal vertelt worden door Geert Pruiksma, begeleidt Marcel den Os het zingen van Sint Martinusliedjes en wordt er warme chocolademelk geschonken.
ð De wedstrijd is om half vier afgelopen, zodat de kinderen op tijd met hun lampionnen langs de deuren kunnen gaan.
Sint Martinusvesper
Zaterdag 11 november, 19.00-19.30 uur: Sint Martinusvesper, koor Martinikerk
Op de avond van Sint Martinus vindt in het koor van de Martinikerk de Sint Martinusvesper plaats. Voorgangers zullen zijn ds. Pieter Versloot en ds. Evert Jan Veldman.
Sites of Memory
Zaterdag 11 november, 20.00-21.30 uur: ‘Sites of Memory’ speelt delen uit Free to be Free over slavernij, schip Martinikerk
160 jaar geleden werd bij Nederlandse wet de slavernij afgeschaft. Ruim 45.000 tot slaaf gemaakten in Suriname en de Nederlandse Antillen kwamen vrij. Maar omdat een groot deel van hen verplicht werd om onder staatstoezicht nog tien jaar op de plantages te blijven werken, gedenken we inmiddels jaarlijks op 30 juni en 1 juli ‘Keti Koti’ (gebroken ketenen). De rol van de kerk in het slavernijverleden is op zijn best ambivalent te noemen. De voorloper van de PKN zorgde voor een theologische fundering en maakte slavenhandel en uitbuiting ethisch toelaatbaar. De tijden veranderen, mede door groeiend zelfbewustzijn van zwarte mensen en zwarte kerken. Het wordt hoog tijd om samen gesprekken aan te gaan en het ongemak te verduren. Diaconie in Stad, van de protestantse gemeente in Groningen, heeft om die reden de Amsterdamse theatergroep Sites of Memory (https://www.sitesofmemory.nl/) uitgenodigd om op Sint Martinusavond in de Martinikerk delen uit hun jongste voorstelling Free to be Free te spelen, gevolgd door enkele paneldiscussies.
Hoe vrij ben je om vrij te zijn? Het antwoord op die vraag is voor iedereen verschillend. Free to be Free is een locatievoorstelling van Sites of Memory over vrijheid en verzet. Free to be Free is speciaal ontwikkeld ter gelegenheid van de 150ste herdenking van de afschaffing van de slavernij. De doorwerking van dit verleden is voor velen nog steeds voelbaar. Veel mensen hebben te maken met institutioneel racisme en van reparaties is nog geen sprake. Zolang racisme en uitsluiting, voortkomend uit het koloniale denken en het slavernijverleden, niet structureel worden aangepakt, stelt Sites of Memory de vraag: vrijheid voor wie? Ook in Groningen worden nu stappen gezet.